Η Μάχη Κιλκίς – Λαχανά .

Η φονικότερη μάχη των Βαλκανικών Πολέμων ήταν αυτή που διεξήχθη επί τρία 24ωρα στο Κιλκίς και τον Λαχανά(19-21 Ιουνίου 1913). Η σημασία της δεν περιορίζεται μονάχα στην απελευθέρωση της περιοχής. Η έκβαση αυτής της μάχης έκρινε, σε μεγάλο ποσοστό, τους διεθνείς συσχετισμούς, τα σύγχρονα γεωγραφικά όρια και τις συνθήκες που ακολούθησαν.

Εφοδος ελληνικής διμοιρίας πεζικού κατά των βουλγαρικών θέσεων, με εφ’ όπλου λόγχη, στη μάχη του Κιλκίς Επίσης, τα όσα «ανορθόδοξα» συνέβησαν, σύμφωνα με τις γνωστές στρατιωτικές τακτικές της εποχής, έκαναν αυτήν τη στρατιωτική επιχείρηση να αποκτήσει διαχρονική αξία για μελέτη, σε στρατιωτικές σχολές της Ελλάδας και του εξωτερικού, από τότε μέχρι και σήμερα…
Οι ειδικές συνθήκες
Η απελευθέρωση του Κιλκίς είναι στενά συνδεδεμένη με τη ΙΙ Μεραρχία. Τη μοναδική που εξαπέλυσε νυχτερινή αιφνιδιαστική επίθεση στις 21 Ιουνίου και 6 ώρες μετά είχε καταφέρει τη διάσπαση του βουλγαρικού στρατεύματος.
Λίγα 24ωρα πριν, ο διοικητής της είχε πετύχει την εκκαθάριση της Θεσσαλονίκης από τους Βούλγαρους με το σχέδιο που είχε εκπονήσει για την αντιμετώπιση της βουλγαρικής φρουράς της πόλης και άρχισε να το εφαρμόζει αμέσως μετά την έγκρισή του από το Γενικό Στρατηγείο και την απροειδοποίητη επίθεση του βουλγαρικού στρατού, χωρίς να έχει προηγηθεί κήρυξη πολέμου.
Αϋπνοι και εξαντλημένοι, οι Ελληνες μαχητές μετακινούνται αμέσως προς το μέτωπο του Κιλκίς. Εκεί οι Βούλγαροι έχουν ήδη κατασκευάσει σημαντικά οχυρωματικά έργα. Η περιοχή είναι ιδανική για όποιον έχει προηγηθεί. Το πεδίο είναι εντελώς ανοιχτό και προσφέρει τέλεια παρατήρηση και τομείς για να αναπτυχθεί το πυροβολικό.
Οι Βούλγαροι το έχουν εξασφαλίσει και μπορούν να ελέγξουν τις Σέρρες, το Σιδηρόκαστρο, τη Δοϊράνη και τις γέφυρες του ποταμού Στρυμόνα. Παράλληλα ανεφοδιάζονται και αποσύρονται εξίσου εύκολα.
Αντίθετα, όλα όσα ακολούθησαν στον τρόπο που τα ελληνικά στρατεύματα οργανώθηκαν και έδρασαν για να αντιμετωπίσουν τη βουλγαρική διάταξη δεν προμήνυαν τη σημαντική νίκη, που τελικά πέτυχαν.

Επιγραμματικά και σύμφωνα με το ιστορικό της μάχης οι συνθήκες ήταν οι εξής:
Το Γενικό Στρατηγείο απείχε πολύ από τα πεδία της μάχης. Η αλληλογραφία και η αντίδραση στις εξελίξεις δεν ήταν άμεση. Κάθε μεραρχία ενεργούσε μόνο σε συνεννόηση με το Γενικό Στρατηγείο και όχι σε συνδυασμό με τις υπόλοιπες.
Ο διοικητής της ΙΙ Μεραρχίας Πεζικού Κωνσταντίνος ΚαλλάρηςΤο Γενικό Στρατηγείο είχε την απ’ ευθείας διοίκηση των 8 μεραρχιών και αποκτούσε εικόνα της κατάστασης μόνο τις απογευματινές ώρες, που έφταναν οι αναφορές των μεράρχων. Επρεπε να τις μελετήσει, να τις συνδυάσει και να αποστείλει τις εντολές.
Οι εντολές… έπρεπε και να αποκρυπτογραφηθούν, αλλά αυτό δεν ήταν πάντα εφικτό, όπως συνέβη με την εντολή που έλαβε η ΙΙ Μεραρχία, η οποία τελικά κινήθηκε με πρωτοβουλία του διοικητή της και πέτυχε την απελευθέρωση του Κιλκίς.
Τέλος, ειδικά σε αυτήν τη μάχη οι εντολές δεν προέβλεπαν εφεδρείες, κυκλωτικές ενέργειες, άρα και ελιγμούς…
Κατά μέτωπο και με τη λόγχη έπρεπε να αντιμετωπιστεί ο εχθρός .
Δεν είναι τυχαίο επίσης ότι αμέσως μετά τη λήξη των Βαλκανικών Πολέμων συγκροτήθηκαν, για πρώτη φορά, στην Ελλάδα και τα Σώματα Στρατού. Παρ’ όλ’ αυτά επετεύχθη το ακατόρθωτο και με… ανορθόδοξο τρόπο.
Ο ελληνικός στρατός έτρεψε σε φυγή τα στρατεύματα των πρώην συμμάχων. Είναι 3.30 π.μ. και η ΙΙ Μεραρχία με διαταγή του Κ. Καλλάρη διασπά σε 6 ώρες τα οχυρά του εχθρού.
Ο δεκανέας Λινάρδος
Ένα από τα σημαντικά… παραλειπόμενα της Μάχης Κιλκίς – Λαχανά είναι ότι σε αυτή διακρίθηκε για τον ηρωισμό του και πήρε το βαθμό ο νεότερος υπαξιωματικός στην ιστορία των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων, ο Γεράσιμος Ραυτόπουλος.
Ο ανήλικος που αν και το μπόι του δεν ξεπερνούσε τα 140-150 εκατοστά, εντούτοις διέθετε τόσο θάρρος και τσαγανό που εξέπληξε τους πάντες.
Ο Γεράσιμος Ραυτόπουλος γεννήθηκε το 1900 στο Φισκάρδο της Κεφαλονιάς. Την περίοδο δηλαδή που η Ελλάδα προσπαθούσε να βρει την ταυτότητά της. Προσπαθούσε να ορθοποδήσει οικονομικά, προσπαθούσε να συνέλθει από το ηχηρό χαστούκι του «ατυχούς πολέμου» του 1897 και την ταπεινωτική ήττα από το στρατό του Σουλτάνου.
Στα 12 του ο Ραυτόπουλος έφυγε από το νησί του για να καταταγεί εθελοντικά στο πεζικό. Ήδη έχει ξεσπάσει ο Α’ Βαλκανικός Πόλεμος κατά των Οθωμανών και η χώρα έχει ανάγκη από στρατιώτες.
Έφτασε στον Πειραιά και πήγε αμέσως στο στρατολογικό γραφείο. Εκεί, οι στρατολόγοι στην αρχή ίσως να γέλασαν ειρωνικά. «Επ, μικρέ, τι κάνεις εσύ εδώ;» του είπαν και πρόσθεσαν:
«Πήγαινε στο σπίτι σου, ο πόλεμος είναι για άνδρες. Έχεις χρόνια ακόμη».
Ο Γεράσιμος όμως δεν πτοήθηκε. Βγήκε από το κτίριο και πήγε αμέσως στο σταθμό των τρένων, που γεμάτα φαντάρους και εφόδια έφευγαν για το μέτωπο.
Το μικρό του κορμί τον βοήθησε να μη γίνει αντιληπτός από τους φρουρούς και σε μια στιγμή χαλαρότητάς τους, ο μικρός πέρασε κάτω από τα μάτια τους και μπήκε σε ένα βαγόνι γεμάτο στρατιώτες.
Προορισμός του, η Λάρισα και το 18ο Σύνταγμα της 6ης Μεραρχίας. Μόλις παρουσιάστηκε στο διοικητή, εκείνος γέλασε αλλά τελικά τον πήρε ως «παιδί του Συντάγματος». Ο ρόλος του θα ήταν διακοσμητικός, κάτι σαν τη μασκότ του Συντάγματος.
Όμως ο μικρός είχε άλλα σχέδια στο μυαλό του. Το βάπτισμα του πυρός το πήρε στη μάχη της Ελασσόνας.
Όλοι έμειναν με το στόμα ανοιχτό με αυτόν το 12χρονο σατανά που πολέμησε λυσσασμένα και συμπεριφερόταν στη μάχη σαν έμπειρος στρατιώτης. Και όχι μόνο αυτό, έγινε μάλιστα και κάτοχος ενός λαφύρου.
Επόμενη μάχη το Σαραντάπορο.
Ο Γεράσιμος Ραυτόπουλος πολέμησε με περισσότερη λύσσα και ορμή ώστε ο διοικητής του, μπροστά σε αυτό το μικρό γίγαντα, έμεινε άφωνος. Του έδωσε μάλιστα να έχει ένα Manlicher-Schonauer.
Στη μάχη Κιλκίς – Λαχανά το 1913, η τύχη δεν γύρισε την πλάτη στον 12χρονο παρότι συνελήφθη αιχμάλωτος από Βούλγαρους. Ένα βράδυ ο μικρός τα παίζει όλα για όλα. Με κάποιο μαγικό τρόπο κατάφερε να σκοτώσει 3 Βούλγαρους από το απόσπασμα των 5 που συνόδευε τους Έλληνες αιχμαλώτους και τον ίδιο και δραπέτευσε.
Όπως όμως επέστρεφε στο στρατόπεδο των Ελλήνων άκουσε πνιχτές κραυγές μέσα σε ένα όρυγμα.
Ένας Έλληνας εύζωνας, βαριά τραυματισμένος αργοπέθαινε. Ο Ραυτόπουλος δεν το σκέφτηκε δεύτερη φορά. Πήρε τον εύζωνα στην πλάτη και τον γύρισε στο στρατόπεδο.
Το γράμμα του Παπαβασιλείου

Ο Ιπποκράτης Παπαβασιλείου, αξιωματικός του επιτελείου της ΙΙ Μεραρχίας, στα γράμματα προς τη γυναίκα του αναφέρει μεταξύ άλλων:
«Σαρίκιοϊ 21 Ιουνίου 1913
Σήμερον ήτο η μεγαλυτέρα μας μάχη μέχρι σήμερον. Η Μάχη του Κιλκίς, διαρκέσασα δύο ημέρας. Εξοχος μεγαλοπρέπεια. Το εξοχώτερον όμως είνε ότι την νίκην την έδωσεν η Μεραρχία μου. Και ήτο μάχη σπουδαιοτάτη διότι απ’ αυτήν εκρέματο η τύχη του πολέμου, της Ελλάδος ίσως.
»Σήμερον το πρωί η αγωνία όλων είχε φθάση εις το κατακόρυφον. Εκάμαμεν αιφνιδιασμόν το μεταμεσονύκτιον ο οποίος εζάλισε κάπως τους Βούλγαρους και το πρωί μόλις έφεξε εις τας 3 εξακολουθήσαμεν σφοδροτάτην επίθεσιν…
»Εις τας 9.40 η Μεραρχία μου ετηλεγράφη προς τον Βασιλέα «Αγγέλλω νίκην Κιλκίς»»
Το τηλεγράφημα στο οποίο αναφέρεται ο Ι. Παπαβασιλείου φυλάχθηκε από το στρατηγό Κ. Καλλάρη, ο οποίος και το απέστειλε στο Γενικό Στρατηγείο, με μεγάλη ευλάβεια.
Αυτό το κείμενο, με τα αχνά γράμματα, εμπιστεύθηκε στη γράφουσα η απόγονος της οικογένειας, Μαρία Καλλάρη, και δημοσιεύεται σήμερα για πρώτη φορά μεταφέροντας τη φόρτιση των στιγμών που έζησαν οι πρωταγωνιστές της ιστορίας.
Εχει ημερομηνία 21 Ιουνίου 1913 και ώρα 9.40:
«Αγγέλλω νίκην Κιλκίς
Εχθρός υποχωρεί εγκαταλείψας οχυρωμένας θέσεις του
Ηδη εγκαταλείπει και πόλιν
Πλευρική ραγδαίαν επίθεσις Μεραρχίας μου εδικαίωσε προσδοκίας σας
επενεγκούσα αποφασιστικήν έκβασιν αγώνος
Κ. Καλλάρης»
Ο «ανορθόδοξος» στρατιωτικός τρόπος απελευθέρωσης του Κιλκίς προκάλεσε το ενδιαφέρον ξένων στρατηγών της εποχής.
Ο Γάλλος στρατηγός Debeney, όταν επισκέφθηκε το 1913 το πεδίο της μάχης Κιλκίς-Λαχανά και έκπληκτος από τον τρόπο που αναπτύχθηκαν οι μεραρχίες για αυτή τη μάχη, δήλωσε: «Αυτή η τακτική δεν ήταν ούτε γαλλική ούτε γερμανική… ήταν απλά ελληνική»